Sofosbuvir (SOVALDI)

Nadszedł hit sezonu

8 tygodni po wydaniu pozytywnej opinii przez Europejską Agencję Leków (EMA) 16 stycznia 2014 r. Komisja Europejska dopuściła do obrotu nukleotydowy inhibitor polimerazy – sofosbuvir (SOVALDI).
Oznacza to, że firma Gilead może już wprowadzić lek do obrotu na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Unia Europejska oraz Norwegia, Islandia i Lichten­stein), zatem również na terenie Polski.
http://investors.gilead.com

Wcześniej, 6 grudnia 2013 r., lek został dopuszczony do obro­tu w USA. Cena jest nieprzyzwoita – 84 tysiące dolarów za kurację 12-tygodniową, czyli 1000 dolarów za jedną tabletkę. Niektóre stany, np. Kolorado czy Pensylwania, ogłosiły, że Medicaid ograniczy stosowanie leku do najbardziej potrzebujących; inne stany, np. Kalifornia, rozważają wprowadzenie takich ograniczeń. W sprawie ceny leku kongresmeni z partii demokratycznej wezwali na 3 kwietnia 2014 r. zarząd Gilead na przesłuchanie.
Zob. U.S. lawmakers want Gilead to explain Sovaldi's hefty price
W Europie cena hurtowa będzie nieco niższa: w Wlk. Brytanii – 35 tys. funtów, w Niemczech – 49 tys. euro + 19% VAT [cena w aptekach 60 tys. euro]. Najtaniej jest w Wlk. Brytanii ze względu na zerowy VAT.
[Aktualizacja: francuskie szpitale płacą ponoć 41 tys. euro + 2,1% VAT. 
W Polsce cena w hurtowni PGF Urtica wynosi 248 730 zł. 
W styczniu 2015 r. hiszpańskie ministerstwo zdrowia stargowało cenę do 25 tys. euro. Minister twierdzi, że francuskie ministerstwo otrzymało podobne ceny, lecz zachowuje to w tajemnicy. 
Cenę 25 tys. euro uzyskała również Portugalia.  
Niemcy wytargowali cenę 43 562,52 euro, czyli po uwzględnieniu rabatu: 41 tys. euro].
Aktualizacja. W Polsce lek nie będzie refundowany, gdyż koncern Gilead nie zgodził się na obniżenie zbójeckiej ceny, lecz zaproponował ograniczenie dostępności leku do wąskiej grupy chorych, na co z kolei nie wyraził zgody Minister Zdrowia. (Według moich zgrubnych szacunków 4-krotne obniżenie ceny oznaczałoby utratę przez koncern tylko 5% zysku ze sprzedaży tego leku. Upór koncernu powoduje utratę 100% zysku).
Aktualizacja 2015. Koncern Gilead ponownie złożył wniosek o objęcie refundacją sofosbuviru (z interferonem lub bez). Tym razem dla wszystkich genotypów z wyjątkiem genotypu 1. Do leczenia genotypu 1 koncern wnioskuje Harvoni.
Natomiast jest już dostępny w Indiach licencyjny generyczny sofosbuvir w cenie 100 razy mniejszej niż w Polsce.
Zob. Leki z Indii »»» 
Wydaje się, że zarówno koncern, jak i ministerstwo zdawało sobie sprawę, że Sovaldi nie jest jeszcze przełomowym lekiem. Przełomowym lekiem jest Harvoni, dopuszczony do obrotu w Polsce 17 listopada 2014 r., i o niego stoczy się zasadniczy bój.
Zob. HARVONI to jest to »»»
Aktualizacja. Od 1 listopada 2015 r. Sovaldi jest refundowany.
Zob. koniecznie Koniec ery interferonu »»»

fot.  Sylvain Thomas/AFP/Getty Images

Aktywiści AIDS Coalition to Unleash Power (ACT UP) protestują przed stoiskiem Gilead przeciwko wysokiej cenie Sovaldi

Natomiast w Egipcie koncern Gilead będzie sprzedawał lek – w ramach systemu cen warstwowych (dostosowanych do poziomu zamożności kraju, tiered pricing) dla ubogich i średnio rozwiniętych państw – za 1% amerykańskiej ceny. W ramach umowy z rządem Egiptu w lipcu 2014 r. Gilead rozpocznie dostawę leku do państwowych szpitali w cenie 900 dolarów, co oznacza rabat w wysokości 99% (HCV w Egipcie stanowi wyjątkowy problem, gdyż odsetek zakażonych jest najwyższy na świecie – kilkanaście procent – co tłumaczy się m.in. faktem, że ponad 90% kobiet w Egipcie przeszło barbarzyński rytuał obrzezania – wycięcia łechtaczki). 
W podobny sposób Gilead udzieli Pakistanowi 98% rabatu.
Zob. Gilead offers Egypt new hepatitis C drug at 99 percent discount
Female Genital Cutting and Hepatitis C Spread in Egypt
Generyczny sofosbuvir może być dostępny w ciągu dwóch lat w Indiach i 60 innych ubogich krajach – większości Czarnej Afryki, wybranych państwach azjatyckich, w tym w Indiach, Pakistanie i Birmie (Mjanma) – w cenie ok. 1000 dolarów (oczywiście, nie dotyczy to Europy – w Europie takie ceny zobaczymy do­piero za kilkanaście lat, gdy skończy się ochrona patentowa). Zob. Gilead, local generic players in talks to bring hepatitis C drug into India
Gilead aims to license hepatitis C drug to 3-4 Indian firms
[Aktualizacja 16.09.2014: Indyjskie generyki coraz bliżej »»»] (100 razy tańsze od oryginałów).

• Sofosbuvir może być stosowany z pegylo­wanym interferonem alfa i rybawiryną do leczenia wszystkich genotypów wirusa. W wypadku chorych z genotypem 1 lub 4 wirusa oraz niekorzystnym polimorfizmem IL28B – którzy stanowią 70% tej grupy chorych – taka terapia 3-lekowa okazuje się skutecz­na 3 razy częściej niż standardowa terapia 2-lekowa – odsetek wyleczeń 87% (a przy korzystnym polimorfizmie CC uzyskano nawet 99%).

• Dopuszczono również stosowanie sofosbuviru bez interferonu, z samą rybawiryną. Dla genotypu 3 uzyskiwano dobrą skuteczność takiej terapii bezinterferonowej, jeśli trwała ona 24 tygodnie (93% w grupie uprzednio nieleczo­nych i 77% w grupie uprzednio leczonych nieskutecznie), natomiast przy genotypie 1 – słabszą skuteczność (ok. 65% przy bezinterferonowej terapii 24-tygodniowej).

• Zarejestrowano następujące terapie:

Grupa chorych	Terapia	Czas leczenia
genotyp 1, 4, 5, 6 HCV	sofosbuvir  + pegylowany interferon + rybawiryna	12 tygodni
genotyp 1, 4, 5, 6 HCV z przeciwwskazaniami do leczenia interferonem	sofosbuvir  + rybawiryna	24 tygodnie
genotyp 2 HCV	sofosbuvir  + rybawiryna	12 tygodni
genotyp 3 HCV	sofosbuvir  + pegylowany interferon + rybawiryna	12 tygodni
genotyp 3 HCV	sofosbuvir  + rybawiryna	24 tygodnie
oczekujący na przeszczep wątroby	sofosbuvir  + rybawiryna	do przeszczepienia

• W żadnym z badań klinicznych fazy III nie zaobserwowano żadnego przypadku lekooporności.

Zob. Charakterystyka produktu leczniczego (po polsku, 42 str.)

W porównaniu z telaprevirem sofosbuvir ma nieco wyższą skuteczność i wywołuje zdecydowanie łagodniejsze skutki uboczne, jest więc bezpieczniejszy dla chorych z marskością wątroby i oczekujących na przeszczep wątroby. Może być stosowany przy wszystkich genotypach wirusa. Zatem era telapreviru dobiega końca – w ostatnim kwartale 2013 r. zanotowano w USA 11-krotny spadek sprzedaży telapreviru w porów­naniu z ostatnim kwartałem 2012 r. W rekomen­da­cjach AASLD telapreviru już nie znajdziemy.
Zob. Recommendations for Testing, Managing, and Treating Hepatitis C


Naprawdę skuteczna terapia tabletkowa jeszcze w tym roku

Istotnej poprawy skuteczności terapii tabletkowej Gilead należy się spodziewać po skojarzeniu sofosbuviru z dodatkowym lekiem, inhibitorem NS5A ledipasvir. 
Europejska Agencja Leków (EMA) 27 marca 2014 r. zaakceptowała wniosek o dopuszczenie do obrotu zestawu sofosbuvir + ledipasvir (w jednej tabletce) dla chorych z genotypem 1 wirusa wcześniej nieleczonych jak i uprzednio leczonych nieskutecznie, w tym chorych z wyrównaną marskością wątroby. Terapia ma trwać 8 lub 12 tygodni.
Dyrektywa unijna przewiduje 210 dni na rozpatrzenie takiego wniosku, a po wydaniu przez EMA pozytywnej opinii Komisja Europejska ma 67 dni na dopuszczenie do obrotu. Należy się więc spodziewać, że w Europie ta terapia zostanie dopuszczona do obrotu w grudniu 2014 r.
[Aktualizacja 26.09.2014: Harvoni to jest to »»»]
Cenę nowej terapii szacuje się na 100 tysięcy dolarów.
W trakcie III fazy badań klinicznych uzyskano następujące odsetki SVR12 (niewykrywalny poziom wiremii 12 tygodni po zakończeniu leczenia):

Grupa chorych	Terapia	Czas leczenia	Odsetek wyleczeń (SVR12)
genotyp 1, dotąd nieleczeni (w tym 15,7% z marskością)	sofosbuvir/ledipasvir	12 tygodni	97,7% (209/214)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir + rybawiryna	12 tygodni	97,2% (211/217)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir	24 tygodnie	97,7% (212/217)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir + rybawiryna	24 tygodnie	99,1% (215/217)
genotyp 1, uprzednio leczeni nieskutecznie (w tym 20% z marskością)	sofosbuvir/ledipasvir	12 tygodni	93,6% (102/109)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir + rybawiryna	12 tygodni	96,4% (107/111)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir	24 tygodnie	99,1% (108/109)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir + rybawiryna	24 tygodnie	99,1% (110/111)
genotyp 1, dotąd nieleczeni bez marskości	sofosbuvir/ledipasvir	8 tygodni	94,0% (202/215)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir + rybawiryna	8 tygodni	93,1% (201/216)
– " –	sofosbuvir/ledipasvir	12 tygodni	95,4% (206/216)

Zob. Gilead Files for U.S. Approval of Ledipasvir/Sofosbuvir
Zob. Gilead Announces SVR12 Rates...

Europejska Agencja Leków pozytywnie zaopiniowała stosowanie – już dziś – w ramach programu rozszerzonego (compas­sionate use, humanitarne zastosowanie leku) terapii sofosbuvir/ledipasvir dla chorych z genotypem 1, którzy pozo­stawieni bez lecze­nia przeciw­wirusowego są zagrożeni dekompensacją wątroby lub śmiercią w ciągu 12 miesięcy.
Zob. European Medicines Agency advises on compassionate use of a new combination therapy for chronic hepatitis C


20 marca 2014 r. Europejska Agencja Leków pozytywnie zaopiniowała zastosowanie inhibitora proteazy drugiej generacji firmy Janssen – simepreviru (OLYSIO) „w skojarzeniu z innymi produktami leczniczymi”, co oznacza, że pod koniec maja br. Komisja Europejska dopuści do obrotu drugi lek z zestawu COSMOS [Komisja Europejska zatwierdziła lek 14.05.2014. „Terapię bez inter­feronu można stosować tylko u pacjentów, którzy nie tolerują lub nie mogą stosować interferonu, a jednocześnie wymagają pilnego leczenia” – zapisano w charakterystyce produktu leczniczego]. Zatem w czerwcu w europejskich aptekach będzie można kupić pierwszą skuteczną terapię tabletkową (bez interferonu): sofosbuvir + simeprevir (w niemieckich aptekach simeprevir na 12-tygod­niową terapię wyceniono na 49 tys. euro; ceny sofosbuviru podałem wyżej).
W trakcie II fazy badań klinicznych COSMOS uzyskano następujące odsetki SVR12 i SVR4:

Grupa chorych	Terapia	Czas leczenia	Odsetek wyleczeń (SVR12)
genotyp 1, F0-F2, brak odpowiedzi w uprzednim leczeniu	sofosbuvir + simeprevir + rybawiryna	24 tygodnie	79,2% (19/24)
– " –	sofosbuvir + simeprevir	24 tygodnie	93,3% (14/15)
– " –	sofosbuvir + simeprevir + rybawiryna	12 tygodni	96,3% (26/27)
– " –	sofosbuvir + simeprevir	12 tygodni	92,9% (13/14)
genotyp 1, F3-F4 dotąd nieleczeni	sofosbuvir + simeprevir + rybawiryna	12 tygodni	100% (12/12)*
– " –	sofosbuvir + simeprevir	12 tygodni	100% (7/7)*
genotyp 1, F3-F4, brak odpowiedzi w uprzednim leczeniu	sofosbuvir + simeprevir + rybawiryna	12 tygodni	93,3% (14/15)*
– " –	sofosbuvir + simeprevir	12 tygodni	100% (7/7)*
			* SVR4

Zob. COSMOS: Simeprevir Plus Sofosbuvir With or Without RBV


Konkubinat po rozwodzie?

Europejska Agencja Leków (EMA) przyjęła 6 stycznia 2014 r. wniosek firmy Bristol-Myers Squibb o dopuszczenie do obro­tu daclatasviru (inhibitor NS5A firmy Bristol-Myers Squibb) do leczenia genotypów 1, 2, 3 i 4 HCV w skojarze­niu z innymi lekami przeciwwirusowymi, w tym z sofosbu­virem. Terapia sofosbuvir + daclatasvir byłaby więc drugą w Euro­pie terapią tabletkową bez interferonu i bez rybawi­ryny (po terapii COSMOS). Jej skutecz­ność jest również bliska 100%.
(Zob. Daclatasvir plus Sofosbuvir for Previously Treated or Untreated...).
Zatem już w październiku 2014 r. można się spodziewać dopuszczenia do obrotu przez Komisję Euro­pejską tej terapii tabletkowej dla genotypów 1, 2, 3 i 4 [dzięki zastosowaniu przyspieszonej procedury lek dopuszczono do obrotu 22.08.2014 – zob. Początek nowej ery »»»]. Bristol-Myers Squibb deklaruje współpracę z władza­mi euro­pej­skich państw w sprawie refundowania potrzebu­jącym pacjentom kosztów daclatasviru, gdy zostanie on już zarejestrowany.
Zob. Daclatasvir Marketing Authorization Application...
EMA już wcześniej pozytywnie zaopiniowała stosowanie w ramach programu rozszerzonego (compas­sionate use, humanitarne zastosowanie leku)  tej rewela­cyjnej terapii bezinterfero­nowej sofosbuvir + daclatasvir  dla chorych z genotypem 1, którzy pozo­stawieni bez lecze­nia przeciwwirusowego są zagrożeni dekompensacją wątroby lub śmiercią w ciągu 12 miesięcy.
Zob. European Medicines Agency advises on compassionate use of daclatasvir
Trzeba podkreślić, że firma Bristol-Myers Squibb – mimo wycofania się koncernu Gilead z umowy o współpracy – zdecy­dowała się dokończyć za wyłącznie własne środki finansowe badania kliniczne tej terapii dla „trudnych” grup chorych, tzn. dla chorych po przeszczepie wątroby, chorych z mars­kością wątroby oraz chorych z koinfekcją HIV:
Zob. ClinicalTrials.gov



A konkurencja tuż-tuż

Koncernowi Gilead depcze po piętach firma AbbVie, która 8 maja 2014 r. złożyła w Europejskiej Agencji Leków wniosek o dopuszczenie do obrotu konkurencyjnej terapii tabletkowej według schematu: inhibitor proteazy + inhibitor NS5A + nienukleo­zydowy inhibitor polimerazy (paritaprevir/ritonavir + ombitasvir + dasabuvir). Oznacza to, że przed marcem 2015 r. możemy spodziewać się dopuszczenia tej terapii tabletkowej do obrotu w Europie.
Badania kliniczne dowodzą 96–100-procentowej skuteczności zarówno wśród chorych wcześniej nieleczonych, jak i tych trudniejszych, leczonych uprzednio nieskutecznie, w tym chorych z marskością wątroby (przeprowadzono odrębne badania licznej grupy chorych z marskością, uzyskując 92–96% SVR). Terapia AbbVie jest troszeczkę mniej wygodna – zamiast jednej tabletki raz dziennie trzeba łykać dwie lub trzy (rybawiryna) tabletki dwa razy dziennie – więc mam nadzieję, że będzie tańsza od terapii Gilead, a na rynku powinna się pojawić zaledwie kilka miesięcy później. Niestety, AbbVie ogłosił, że nie zamierza konkuro­wać z Gilead za pomocą argumentu cenowego. Zamierza natomiast swoje leki umieścić w jednej kapsułce. [Aktualizacja 22.11.2014: AbbVie tylko 2 miesiące za liderem »»»]

W trakcie III fazy badań klinicznych uzyskano następujące odsetki SVR12 (niewykrywalny poziom wiremii 12 tygodni po zakończeniu leczenia):

Grupa chorych	Terapia	Czas leczenia	Odsetek wyleczeń (SVR12)
genotyp 1b, uprzednio leczeni nieskutecznie	tabletki AbbVie + rybawiryna	12 tygodni	97% (85/88)
– " –	tabletki AbbVie	12 tygodni	100% (91/91)
genotyp 1b, dotąd nieleczeni	tabletki AbbVie + rybawiryna	12 tygodni	99% (209/210)
– " –	tabletki AbbVie	12 tygodni	99% (207/209)
genotyp 1a, dotąd nieleczeni	tabletki AbbVie + rybawiryna	12 tygodni	97% (97/100)
– " –	tabletki AbbVie	12 tygodni	90% (185/205)
genotyp 1, z wyrównaną marskością (leczeni i nieleczeni)	tabletki AbbVie + rybawiryna	12 tygodni	92% (191/208)
– " –	tabletki AbbVie + rybawiryna	24 tygodnie	96% (165/172)
genotyp 1, dotąd nieleczeni	tabletki AbbVie + rybawiryna	12 tygodni	96% (455/473)
genotyp 1, uprzednio leczeni nieskutecznie	tabletki AbbVie + rybawiryna	12 tygodni	96% (286/297)

Zob. AbbVie Completes Largest Phase III Program
Żółtaczka typu C: wreszcie przełom w leczeniu! Jest nowa skuteczna terapia

Nieco opóźnione w stosunku do konkurencji – bo na etapie opracowywania zgłoszenia rejestracyjnego – są badania tabletkowej terapii własnej Bristol-Myers Squibb (według schematu analogicznego do terapii AbbView: asunaprevir + daclatasvir + beclabuvir). Rezultaty są równie obiecujące (92% SVR12).
Zob. All-Oral HCV Regimen Works in 9 Out of 10


Ojciec sofosbuviru Raymond F. Schinazi

Zainteresowała mnie historia powstania sofosbuviru, gdyż intryguje mnie postać biochemika Raymonda F. Schinaziego. Jest on posiadaczem setki patentów. Uniwersytet Emory’ego – uczelnia, na której profesor Schinazi pracuje od 34 lat – szczyci się, że ponad 90% zakażonych HIV na całym świecie przyjmuje przynajmniej jeden lek, który wyszedł spod ręki Schinaziego. Profesor uczył się sztuki projektowania leków przeciw­wiru­so­wych u samego Williama H. Prusoffa, ojca nowoczesnej chemioterapii zakażeń wirusowych.

fot. Antoine Doyen

Raymond F. Schinazi

Schinazi 15 lat temu założył malutką (kilkunastu pracow­ników) firmę Pharmasset, w której ulokował kilka swoich patentów. Kilka lat później na tej podstawie młody pracow­nik Jeremy Clark wymyślił bardzo obiecującą cząsteczkę (do dziś procesuje się o prowizję). Licencję na cząsteczkę sprzedano koncernowi Roche, który rozwinął ten pomysł i opracował mericitabine (lek nie okazał się jednak tak skuteczny jak sofosbuvir). Równolegle Pharmasset kusił inwestorów i nadal rozwijał swój pomysł, co pozwoliło opracować sofosbuvir.

Model cząsteczki sofosbuviru

Kosmiczna cena

Gdy koncern Gilead docenił wartość rynkową sofosbuviru, w listopadzie 2011 r. przelicytował wszystkich zaintereso­wanych i wykupił całą firmę Pharmasset za 11 miliardów dolarów (z czego 440 milionów dolarów przypadło Raymon­dowi F. Schinazie­mu) oraz sfinansował najkosztow­niej­szą fazę badań klinicznych i zgłoszenia patentowe. Te kwoty wyjaśniają, skąd się wzięła kosmiczna cena sofosbuviru. Ocenia się przecież, że opracowanie nowego leku kosztuje co najmniej 7-krotnie mniej, bo najwyżej 1,7 miliarda dolarów. Przez 13 lat niezależnej działalności Pharmasset poniósł zaledwie 325 milionów dolarów strat – kosztów opraco­wania sofosbuviru i prac nad kilkoma innymi potencjalnymi lekami.
Dlaczego Gilead tak przepłacił? AIDS Health­care Foundation oskarża koncern o nieposkromioną chciwość (unbridled greed, Gilead = Greed). Natomiast profesor Schinazi tłumaczy, że odbył się swoisty przetarg, bo w ten sposób za pomocą sukcesu jednego leku firmy – zarówno małe biotechno­logiczne, jak i koncerny farmaceutyczne – próbują sobie zrekompensować porażki przy pracach nad wieloma nie­udanymi kandydatami na leki.
– There’s a whole cemetery full of drugs that have failed in this particular class of compounds, a huge cemetery. You have got to look at that – powiedział Schinazi. – We got a bit lucky but we also did amazingly good science.
Schinazi oszacował też ostatnio sam koszt wytworzenia tabletek potrzebnych na terapię 12-tygodniową na najwyżej 1400 dolarów. Przypomnijmy, że Gilead ustalił w USA cenę na kwotę 60-krotnie większą – 84 000 do­la­rów. Ta cena jest przedmiotem burzliwych dyskusji.
Zob. At $84,000 Gilead Hepatitis C Drug Sets Off Payer Revolt
Grupa adwokacka z Nowego Jorku, Initiative for Medicines, Access and Knowledge, próbuje zakwestionować patent na sofosbuvir w Indiach. Gdyby to się udało, trzeci świat zyskałby dostęp do taniego leku generycznego (a ja pewnie zostałbym przemytnikiem).
Zob. Patient advocates oppose Gilead patents
Wiceprezes Gilead, Gregg H. Alton, potwierdził, że – niezależnie od wyników procesu o patent – planuje za skromną opłatą licencyjną umożliwić produkcję generycznego sofosbuviru w Indiach. Generyk byłby dostępny w Indiach i 60 innych ubogich krajach. Jego cenę oszacował na 2000 dolarów za terapię 24-tygodniową i widzi możliwość dalszego jej obniżenia. Alton przewiduje, że lek może być dostępny w Indiach za dwa lata. (Nie zostanę przemytnikiem, zostanę mrówką. Art. 68 ust. 5 ustawy Prawo farmaceutyczne mówi wszak, że można przywieźć z zagranicy produkt leczniczy na własne potrzeby lecznicze w liczbie nieprzekraczającej pięciu najmniejszych opakowań; na terapię 12-tygodniową potrzeba 3 buteleczek).
Zob. Gilead, local generic players in talks to bring hepatitis C drug into India
Gilead aims to license hepatitis C drug to 3-4 Indian firms
Natomiast Andrew Hill i in. prognozują, że za kilkanaście lat, gdy skończy się ochrona patentowa sofosbuviru, koszt wy­tworzenia generycznego sofosbuviru spadnie do 68–136 do­la­rów (autorzy zakładają, że sprawy potoczą się podobnie jak w przypadku leków przeciw HIV, a koszty szacują na podsta­wie podobieństwa budowy cząsteczek leków przeciw HCV i HIV). Za kilkanaście lat terapie przeciw HCV o skutecz­ności 90–100% będą więc dostępne w cenie kilkuset dolarów. Czy będzie to oznaczać rozwiązanie problemu HCV na świecie?
Zob. Minimum costs for producing Hepatitis C Direct Acting Antivirals
Zob. What Is The Minimum costs to produce Hepatitis C Direct Acting Antivirals

Schinazi założył też kilkanaście lat temu podobną firmę Idenix, w której ulokował pomysł na inny nukleozydowy inhibitor polimerazy. Lek IDX-184 również okazał się obiecujący, ale w trakcie badań klinicznych okazało się, że może powo­dować poważne zaburzenia kardiologicz­ne, i badania prze­rwano. Opracowano więc inny nuk, IDX-20963, ale jest on już spóźniony względem konkurencji. Idenix opracował również inhibitor NS5A samatasvir. W czerwcu 2014 r. firma została wykupiona przez koncern Merck Sharp & Dohme za 3,85 mld dol.

O geniuszu Raymonda F. Schinaziego zapewne jeszcze usłyszymy.